Współczesny tryb życia, złe nawyki żywieniowe i stres wpływają na nasze zdrowie w różnorodny sposób, często powodując różne dolegliwości. Jednym z problemów, z którym coraz częściej spotykamy się w codziennym życiu, są częste biegunki. Choć wielu z nas może traktować je jako przejściowy kłopot, to jednak ich uporczywość może być sygnałem, że organizm sygnalizuje nam istniejący problem. W niniejszym artykule przyjrzymy się z bliska częstym biegunkom, zastanowimy się nad ich potencjalnymi przyczynami tego oraz omówimy metody leczenia przewlekłych biegunek.
Czym jest biegunka? Rodzaje biegunki
Odwołując się do definicji Światowej Organizacji Zdrowia, biegunka to oddawanie trzech i więcej luźnych lub płynnych stolców dziennie albo częściej niż jest to normalne u danej osoby.
Z diagnostycznego punktu widzenia ważne jest nie tylko częstsze wypróżnianie i fakt czy stolce są luźne, wodniste, ale także czy zachodzą zmiany w kolorze i zapachu rozwolnienia. Zielona biegunka pojawić się może po przyjęciu dużej ilości preparatów zawierających żelazo, z kolei żółta biegunka kojarzona jest z problemami z wątrobą. Wskazówką diagnostyczną będzie też dodatkowa obecność śluzu oraz to, czy widoczna jest biegunka z krwią.
Ważne, by częstość wypróżniania odnieść do wzorców pacjenta. Przyjmuje się, że u osoby dorosłej, fizjologicznie ilość wypróżnień waha się od jednego do trzech.
Najczęstszymi przyczynami biegunek są infekcje przewodu pokarmowego. Luźne stolce obserwujemy także w przebiegu chorób układu pokarmowego, np. nieswoistych zapaleń jelit czy w zespole jelita drażliwego.
Przewlekła biegunka – czyli jaka?
Długotrwałe utrzymywanie się biegunki każdorazowo jest wskazaniem do zasięgnięcia konsultacji lekarskiej. Stan taki jest szczególnie niebezpieczny dla zdrowia osób starszych i przewlekle chorych, a także dzieci, gdyż wiąże się bowiem z ryzykiem odwodnienia.
Biegunkę możemy określić jako chroniczną, przewlekłą, długotrwałą, jeżeli wodniste, luźne stolce pojawiają się trzy lub więcej razy w ciągu doby i trwają przez cztery lub więcej tygodni.
Objawy towarzyszące biegunce
Są to już wspomniane wyżej luźne i wodniste stolce oraz silne parcie na kał. Biegunkom towarzyszyć mogą bóle, skurcze brzucha i ucisk. Pojawia się też nieprzyjemne bulgotanie w brzuchu. Doskwierać mogą nudności, brak apetytu, nierzadko jadłowstręt. W przebiegu biegunek na tle bakteryjnym stolce mogą być cuchnące, dodatkowo zaobserwować można ropę lub krew. Nieswoistym zapaleniom jelit towarzyszy bardzo często domieszka śluzu w stolcu.
W chorobach przewlekłych przewodu pokarmowego, podczas długotrwałych biegunek pacjenci często tracą wyraźnie na wadze. Ostatecznie pojawiają się pierwsze objawy odwodniania takie jak: suchość śluzówek i skóry, silne pragnienie, uczucie zmęczenia, ograniczenie wytwarzania i oddawania moczu.
Jakim chorobom może towarzyszyć biegunka?
Przewlekłe biegunki są objawem części chorób układu pokarmowego. W przebiegu niektórych schorzeń obserwujemy tzw. okresy remisji (zdrowienia) – wygaszenia objawów i następnie zaostrzenia. Charakterystycznym dla niektórych chorób jest pojawienie się długotrwałych biegunek w okresie zaostrzeń, choć mogą występować też w okresach remisji. Dzieje się tak w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG) i choroby Crohna. Okres wznowy dokuczliwych objawów (obok rozwolnienia także bóle brzucha, słabienie, spadek masy ciała) wiąże się często z pogorszeniem nie tylko samego ogólnego stanu zdrowia, ale także wyłączeniem z życia zawodowego, a nierzadko wzrostem prawdopodobieństwa wystąpienia depresji.
Biegunki trwające wiele dni, a nawet tygodni są też charakterystyczne dla zespołu jelita drażliwego. Towarzyszą też celiakii, czyli chorobie autoimmunologicznej charakteryzującej się nietolerancją glutenu, nietolerancji laktozy, przewlekłemu zapaleniu trzustki. Chronicznymi schorzeniami przewodu pokarmowego dającymi opisywany objaw są też zespoły złego wchłaniania i krótkiego jelita (w obu może pojawić się tzw. biegunka tłuszczowa).
Biegunki w IBS
Długotrwałe biegunki mogą występować w przebiegu zaostrzeń zespołu jelita drażliwego. Bywa, że pojawiają się naprzemiennie z zaparciami. Wszystko zależy jednak od pacjenta i od podtypu choroby.
Wyróżniamy cztery podtypy IBS:
- IBS-D (diarrhea) – dominuje biegunka,
- IBS-C (costipation) – dominują zaparcia,
- IBS-M podtyp mieszany
- IBS-U postać niesklasyfikowana
Pacjenci z tym schorzeniem wykazują zwiększoną wrażliwość jelit na takie czynniki jak składniki pokarmowe czy sytuacje stresowe. Czynniki te mogą inicjować bądź nasilać różne objawy w okresie zaostrzenia, w tym także rozwolnienie. W zespole jelita drażliwego występuje biegunka po jedzeniu. W przebiegu IBS dochodzi także do wzrostu aktywności mięśni jelit, wzmożonych ruchów perystaltycznych, a w konsekwencji zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia luźnych i wodnistych stolców. Tu warto wspomnieć, że IBS jest zaburzeniem czynnościowym, co oznacza, że objawom nie towarzyszą zmiany organiczne w tkankach. Dla IBS charakterystyczne jest intensywne, często trudne do powstrzymania parcie na stolec w przebiegu zaostrzenia z biegunką. Wówczas też pacjenci zgłaszają ostry ból brzucha.
Wartym zauważenia jest też fakt, że kobiety cierpiące na zespół jelita drażliwego miewają biegunki podczas okresu, co jest powodowane między innymi zmianami w poziomie estrogenów i progesteronu, ale także stresową reakcją na bóle miesiączkowe.
Biegunka na skutek zakażenia (bakteryjnego lub wirusowego)
Jedną z przyczyn uporczywych i długotrwałych biegunek są zakażenia bakteryjne i pasożytnicze. Patogenami, które odpowiadają za wystąpienie przewlekłych biegunek będą bakterie Salmonelli i Campylobacter. Zakażenia tego typu wymagają intensywnego leczenia, nierzadko szpitalnego.
Biegunki wirusowe z kolei charakteryzują się dość dynamicznym początkiem infekcji, ale przy stosowaniu leczenia objawowego ulegają samoograniczeniu. Jeżeli tylko nie wystąpią zagrażające zdrowiu objawy odwodnienia (np. u dziecka) to leczenie może być prowadzone w warunkach domowych. Infekcje wywoływane są najczęściej przez rotawirusy i adenowirusy.
Biegunka w zatruciu
Najczęstszą przyczyną zatruć powodujących biegunki jest spożycie przetworów mlecznych, które nie zostały poddane pasteryzacji, surowego mięsa i drobiu, jaj czy owoców morza. Mięso i drób bywają siedliskiem opisywanych już bakterii – Salmonelli i Campylobacter. Z kolei obecność bakterii E. coli stwierdza się w surowym mięsie, na powierzchni owoców, warzyw i w nabiale. Wśród wirusów jako źródło należy wskazać norowirusy. Jednym z objawów zakażenia jest właśnie ostra biegunka. Infekcje tego typu zdarzają się między innymi w miejscach zbiorowego żywienia.
Biegunka w zapaleniu jelit
Wodnista biegunka to jeden z najczęstszych objawów zapalenia jelit. Grupa schorzeń o tej nazwie jest jednak bardzo szeroka. Jak już wspomniano, luźny stolec towarzyszy nieswoistym zapaleniom jelit – WZJG i chorobie Crohna. Biegunki mogą pojawić się zarówno w okresie zaostrzeń, jak i remisji. Ich intensywność wyraźnie zależna jest od pacjenta, rodzaju stosowanego leczenia i stopnia rozwoju choroby.
Jak postępować przy częstych biegunkach
W przypadku nieswoistych zapaleń jelit wdraża się leki przeciwzapalne takie jak mesalazyna, antybiotyki, leczenie immunosupresyjne i leczenie biologiczne. Biegunki leczy się objawowo, dużą wagę przypisując zmianie diety.
Leczenie biegunek w przypadku IBS także wymaga kompleksowego podejścia. Tabletki na rozwolnienie takie jak loperamid można stosować objawowo. Preparaty te jednak nie wpływają na złagodzenie innych objawów IBS. Terapia jest zazwyczaj złożona i obejmuje preparaty normujące pracę jelit i rozkurczowe. Chorym zaleca się stosowanie technik relaksacyjnych i modyfikację diety.
Pacjenci z jelitem wrażliwym mają także do dyspozycji preparaty zawierające związek o nazwie zeolit. Związek ten ma zdolność usuwania czynników drażniących z przewodu pokarmowego i absorbcji gazów jelitowych.
I tu powstaje pytanie – co jeść przy biegunce, jaka dieta będzie najlepsza? Produkty powinny być lekkostrawne i łatwe do przyswojenia. Krótki, przykładowy jadłospis przy biegunce to kolejno – białe pieczywo i gotowane jajko, krupnik z gotowanym ziemniakiem i marchwią, ryż i gotowane jabłko, banan. Z kolei tym co pić przy biegunce jest niegazowana woda źródlana czy lekki napar ziół, najlepiej z rumianku.
Podczas terapii warto rozważyć przyjmowanie preparatów zawierających bakterie probiotyczne, które przywracają równowagę bakteryjną w jelitach.
Wypróbuj Doppelherz med Na drażliwe jelita
Doppelherz med Na drażliwe jelita (30 tabletek). Przewidziane zastosowanie: wyrób medyczny wskazany do leczenia zespołu jelita drażliwego. Producent: Labomar S. p. A., Via N. Sauro, n.35/l, Istrana (TV), Włochy. Podmiot prowadzący reklamę: Queisser Pharma Poland Sp. z o.o., ul. Domaniewska 39, 02-672 Warszawa, Polska.
Bibliografia:
- Gałęcka M, Zespół jelita nadwrażliwego. 2020;1. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, ISBN: 9788320061918
- Panasiuk A, Choroby infekcyjne przewodu pokarmowego. Wydawca: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, ISBN: 9788320055450
- Rampton D, Shanahan F Nieswoiste choroby zapalne jelit. DK Media, ISBN: 9788394924324
- Wilson H. M, Diarrhea: Causes, Types & Treatments. 2011;1. Nova Science Publishers Inc. ISBN: 9781616684495
- Mearin F, Lacy BE, Chang L, et al. Bowel disorders. Gastroenterology. 2016; S0016-5085(16)00222-5.
- Saha L. Irritable bowel syndrome: pathogenesis, diagnosis, treatment, and evidence-based medicine. World J Gastroenterol. 2014; 20: 6759-6773.
- Diarrhoea Overview Symptoms Treatment, online: www.who.int, dostęp: 11.12.2023.